آموزش انشا نویسی در دوره راهنمایی
مقدمه
انشا مرحله نگارش فعال (خلاق)است كه خود هدف غايي آموزش مهارت نوشتن مي باشد؛تمام مراحل نوشتن يعني رونويسي ؛كلمه سازي واملاء د رواقع مقدماتي هستندتا دانش آموز را آماده نگارش خلاق نمائيد.در برنامه آموزش دبستاني بايد فرصت هاي لازم براي دانش آموزان جهت يادگيري مهارت هاي متنوع نوشتن فعال فراهم كند. مانند نوشتن توصيفي ؛واقعه نگاري؛ خاطره نويسي و نام نگاري شخصي
نوشتن: تصور آن جيزي است كه د رذهن ماوجود دارد به صورت نوشتاري
نوشتن بر چند نوع است:
1- نوشتن انفعالي (مشق - رونويسي)
2- نوشتن غير انفعالي(فعال)
نگارش (نوعي از خلق كردن است) --------- ساده(جمله نويسي) ---------- پيشرفته(انشا)
- هر نگارشي نوشتن است اما هر نوشتني نگارش نيست.
معني انشا: ابداع ؛خلاقيت ؛ به وجود آوردن ؛فكرنو؛انشا بايد روح داشته باشد ؛ تأثير گذار باشد ؛انشا بايد داراي احساس باشد.
انواع انشا: انشاي توصيفي ؛تخيلي ؛نقلي؛ سفرنامه؛زندگي نامه گزارش نويسي؛خاطره نويسي؛داستاني تحليلي؛تحقيقي؛اجتماعي؛تشويقي؛يادداشت هاي روزانه ؛شعر
اصول آموزش انشا
نوشتن فرصتي براي انديشيدن ؛تجسم نمودن؛ به خاطر آوردن وبعضي ديگر از فرآيندهاي مغزي است. امام صادق(ع)مي فرمايد: ((بنويسيد زيرا جز بانوشتن چيزي را بخاطر نخواهيد سپرد.))به هر حال دانش آموز بايد بتواند از طريق نوشتن آنچه را كه مي بيند به ديگران هم نشان بدهد و آنچه را كه مي شنود به سايرين هم بگويد.
توانايي مشاهده دقيق؛خوب گوش دادن ؛خوب فكر كردن؛خوب صحبت كردن؛درست مطالعه كردن؛ ازتمرينات اوليه درس انشا مي باشد و در واقع هنر نوشتن جزئي از زبان آموزي است.
دانش آموزبايد:
با واژه ها و مفاهيم مختلف آشنا باشد.
با هر يك از واژه ها بتواند جملات مناسب بسازد.
در انشاي توصيفي و گزارش نويسي بايد خوب مشاهده كند ويادداشت بردارد.
در نوشتن جمله هاي موبوط به يك متن قواعد نگارش را رعايت كند.
با مطالعه نوشته هاي ديگران در باره موضوعي خاص با چه نوشتن ؛وچگونه نوشتن آشنا شود .
براي كسب مهارت در نوشتن چون هرمهارت ديگر به تمرين و تكرار بپردازد.
راهكارهاي اجرايي جهت نگارش و نوشتن خلاق
1- خواندن كتاب هاي رمان وداستان هاي كوتاه
مثل خواندن كتاب هايي ازنويسندگاني مانند مثل سيلوراستانين كه دركاريكاتور معروف است.كتابهاي اين نويسنده بسيار روان وساده مي باشد مانند:درخت بخشنده ؛يك زرافه ونيم يا شازده كوچولو
2- اتمام داستان هاي ناتمام ((به صورت ساده ودر مراحل بعدي پيشرفته))
من انتخاب شدم زيرا ...
3- روزنامه ديواري:
انتخاب يك موضوع ا زروزنامه هاي گوناگون و تنظيم و چسباندن آن ها به صورت يك متن كامل (تهيه نشريه ديواري درباره ي روزنامه هاي خاص (اعياد و..)
4- چسباندن تصوير روي تابلو:
برداشت گروهي و فردي دانش آموزان از تصوير و نوشتن بهترين جملات توسط كاتب در حضور بقيه فراگيران و ارتباط جملات به صورت داستان مراحل استفاده از تصوير براي نوشتن عبارتند از :
الف)نوشتن نام تصوير
ب)نوشتن اجزاي تصوير
ج)مقايسه دوتصوير (مشتركات؛تفاوتها)
د)ارتباط چند تصوير با هم ودرك پيام آن ها
ه)نوشتن يك جمله درباره يك تصوير ؛دو جمله ؛سه جمله
و)نوشتن پيام تصوير
ز)توضيح تصوير مربوط به يك درس
ح)شرح تصوير موجود ي انتخابي
ط)چگونگي كسب اطلاع در مورد تصوير ناشناخته
ي)پاسخگويي به سئوالات بااستفاده از تصوير
ك)آموزش مهارت گفت وشنود واظهار نظر كردن
5- رسم يك دايره بسته به عنوان انتخاب يك موضوع دلخواه(ياغ؛طبيعت؛...)جهت طراحي درس آزاد
- تشويق فراگيران مبني براين كه فرض كنند در طبيعت ويا باغ و غيره قرار دارند وبه چيزهايي بنگرند كه توجه آنها را به خود جلب كرده است يا هيچكس هنوز آن ها را نديده (مثلا مورچه اي كه درزير سنگ قرار دارد و...)
- از دانش آموزان خواسته مي شود در مرحله ي بعدي روي برگه اي كه به اعضاي گروه داده مي شود با توجه به كلمات موضوع انتخابي خودشان چند جمله بنويسند و ارتباط جملات را باهم درمتني مرتب كنند.
- فراگيران با مقدمه ؛محتوي متن؛نتيجه گيري و پيام داستان و چگونگي اتمام آن آشنا مي شوند.
- بعد از تنظيم متن توسط اعضاي گروه به شيوه ي گروه خواني و تدريس اعضاي تيم براي ديگر دانش آموزان توسط خود اعضا تدريس مي گردد.
6- چسباندن تصوير بر روي كاغذ و طرح سئوالاتي از فراگيران درباره ي آن
مثال:
درخت
1- خالق درخت كيست؟
2- درختان چه فوايدي دارند؟
3- نظر تو درباره ضرر وفايده ي قطع درختان چيست؟
4- اگربه جاي درخت بودي از ديگران چه مي خواستي ؟
(پاسخ به سئوالات و تنظيم آن ها متن انشا را تشكيل مي دهد.)
7- تمرين جرأت :
دعوت از مسئولين محترم مدرسه و شاغل جامعه ؛مصاحبه با آنان و مطرح نمودن نيازهاي دانش آموزان مي تواند موضوع درس آزاد را تشكيل دهد.
8- بازگو كردن خاطره ي دوساعت مفيد در منزل (به صورت شفاهي و بعد كتبي)
9- تحقيق درباره ي نام خودشان گزارش شفاهي و كتبي در كلاس
10- نامه نگاري به عزيز ترين كسي كه در دنيا دارند.
11- اجراي نمايش هاي گروهي و فردي بصورت پانتوميم (جهت ارتقاي قدرت بيان دانش آموزان)
12- تحقيق به دانش آموزان درباره ي يك موضوع كلي
مانند ايران شناسي كه مي تواند به مفاهيم جزئي تر تقسيم شود همراه با شعر ؛داستان كوتاه ؛ عكس فليم؛نقاشي ؛ نمايش و...
موضوعات جزئي : آداب و روسوم ؛زبان؛جشن ها؛عزاداري ها؛باورهاي عقيدتي؛نوع زندگي ؛لباس ؛فرهنگ؛تنوع غذايي؛آثار تاريخي؛صنايع دستي.
13- استفاده از روش بديعه پردازي (نوآفريني)استفاده از بارش مغزي
Bمراحل روش بديعه پردازي:
1- انتخاب موضوع يا يك پيام
2- تعريف
3- رسيدن به توافق درباره ي تعريف
4- تشبيه (تشبيه مستقيم)
5- انتخاب تشبيه از ميان تشبيهات
6- تشبيه شخصي (گذاشتن خاطره به جاي خودمان)
7- توصيف
8- تعارض فشرده
ارزشيابي انشا:
از آن جا كه انشا از پيچيده ترين دروس مي باشد ؛ارزشيابي آن نيز ممكن است به ساده ترين روش يا به دشوارترين طريق انجام گيريد.در عين حال دانش آموز بايد بداند كه انشاي وي با چه ملاك ها ومعيارهايي سنجيده مي گردد.
براي ارزشيابي و نمره دادن به هر انشا معيارهاي زير را بايد در نظر گرفت:
1- درك موضوع: بعضي از بچه ها انشايشان را با مطلبي شروع مي كنند ولي در وسط كار به موضوع ديگر مي پردازند كه هيچ ارتباطي با موضوع اصلي ندارد.
2- نظم منطقي وانسجام مطلب:در نوشته دانش اموز نبايد از يك شاخه به آن شاخه بپرد و بايد مشاهدات را پشت سر هم بنويسد وجمله ها به هم ارتباط داشته باشند.
3- تازگي فكر: هر آدمي يك انديشه ونگاه منحصر به خود دارد و باتوجه به آن مي تواند چيزهايي ببيند و بنويسد كه فرد ديگري مثل آن را نمي تواند بنويسد.
راه كارهايي جهت اينكه هميشه انديشه اي تازه داشته باشيم:
1- خواندن كتاب
2- يادداشت كردن ؛مطالب عميق و جانبي كه جايي خوانده ايم .
3- فكر كردن درباره داستان ها ؛شعر ها يا جملات خوبي كه مي شنويم.
4- سادگي بيان: منظور از بين يعني هر كس با توجه به كلماتي كه مي داند به سادگي درباره موضوعي انشا بنويسد واز پيچيدگي جملات خودداري نمايد.
5- يكدستي نثر: يعني اگر نثر با لحني دوستانه و خودماني شروع مي شود تا آخر همان طور باشد.
6- رعايت قواعد دستوري ؛تطابق فعل و فاعل و رعايت اصول جمله نويسي
7- استفاده از واژه ها به صورت نوآوري وابتكاري
8- دامنه لغات گسترده
9- استفاده از تشبيهات و تعبيرات
بهتر است براي ارزشيابي درس انشا يك جدول ارزشيابي شامل نوع ابتكار ؛تخيل؛رعايت علائم نگارش؛خوشنويسي ؛درست نويسي؛پروراندن موضوع؛درك و فهم موضوع ؛خلاقيت و نوآوري برا ي انشا منظورشود تا در تصحيح امتحاني انشا شاهد تصحيح ظاهري نباشيم تهيه چك ليست براي اين منظور پيشنهادمي شود.